Drug/ca (1978 – 2014) „Ženska historija kroz leće vremena u regiji“
KAD: petak, 12.09.2014.
GDJE: hotel Saraj, sa početkom u 10:00 sati
STA: Predavanje / panel
Predavanje/panel ima za cilj da okupi aktivistkinje i feministkinje iz regije, kako bi se podsjetile na značaj koji je konferencija „Drug/ca“ iz 1978. imala za razvoj feminističkog pokreta na prostorima bivše Jugoslavije, ali i civilnog sektora u cjelini. Uvodničarke su: Milena Karapetrović (BiH), Gordana Stojaković (Srbija), Lepa Mlađenović (Srbija), Zlatiborka Popov Momčinović (BiH), Željka Jelavić (Hrvatska), Ljupka Kovačević (Crna Gora), Tea Hvala (Slovenija)
Doc. dr. sc. Zlatiborka Popov Momčinović (1975) predaje na Filozofskom fakultetu Istočno Sarajevo (uža naučna oblast- politička teorija). Doktorirala je na Fakultetu političkih nauka u Beogradu. Nedavno je objavila knjigu Ženski pokret u Bosni i Hercegovini: Artikulacija jedne kontrakulture, kao i niz studija vezano za zaštitu prava i sloboda LGBT osoba u saradnji sa Sarajevskim otvorenim centrom, Fondacijom CURE i Heinrich Boell Stiftung, ured u Sarajevu. Fokus u njenom naučnom radu je na rodnim pitanjima, posebno sa pozicije poststrukturalističke teorije sa margine, civilnom društvu, aktivizmu, odnosu religijskog i političkog i pitanjima pomirenja sa akcentom na rodne intersekcije. Trenutno saradjuje na istraživačkim projektima Sexual Nationalism (u saradnji sa Vrije Universiteit Amsterdam) i projektu o izgradnji pomirenja u saradnji sa Univerzitetom iz Edinburgha, sa akcentom na religijski i rodni aspekt. Saradjuje sa velikim brojem nevladinih organizacija iz BiH, pokušavajući da uskladi naučni i aktivistički angažman. Članica je Žalbene komisije vijeća za štampu u BiH i angažovana u različitim alternativnim akademskim mrežama, i naučno-umetničkim iventima. Govori engleski i nemački, a služi se i francuskim jezikom.
U prezentaciji će se ukazati kroz komparativni pristup na kontinuitete i diskontinuitete u ženskom pokretu od održavanja „legendarne“ konferencije Drug/-ca žena: Žensko pitanje novi pristup do danas. Navedena konferencija predstavlja ne samo tzv. osnivački mit neofeminizma na ovim prostorima, već i trajnu inspiraciju za brojne aktivistkinje i teoretičarke danas. Iako se radi o različitim društvenim i ideološkim kontekstima, paralele koje su i te kako prisutne leže u činjenici da se u oba sistema „žensko pitanje“ pokušavalo rešiti kroz normativnu regulativu odozgo, koja ne zadire dublje u podležeće propatrijarhalne strukture, i kroz ideološke mantre (bilo socijalističke bilo liberalne provinijencije). Poslednje, na fukoovski način proizvodnje društvenog (ne)poznavanja stvarnosti kroz kalemljenje i taloženje interpretacija teže da proizvedu lažnu sliku društva o samom sebi. No kroz otpore sa margine, proizvodnju feminog znanja i kroz aktivizam žene su i tada kao i sada gradile niše za dezidentifikacijske otpore. Ono što je posebno bitno podvući je da, kao što je tadašnja konferencija okupila teoretičarke i aktivistkinje iz različitih krajeva bivše Jugoslavije i šire, što ukazuje na širinu i inkluzivnost ženskog pokreta, isto se dešava i danas budući da se ženski pokret ne može suziti na nacionalne, državne i druge granice. Konferencija je prouzročila spoj teorijskog i aktivističkog, a što je nasleđe koje se i danas teži održati u ženskom pokretu. Jer, bez feminističke teorije aktivizam je nedovoljno snažan, a bez aktivizma sama teorija prazna. Ono na čemu treba raditi je na održavanju tog kontinuiteta budući da se on teži izbrisati iz političkog novogovora a, na žalost, i iz postojećih oblika ženskog aktivizma jer se u nekim interpretacijama polazi od tvrdnje da se feminizam na ovim prostorima zapravo javlja kao reakcija na ratna zbivanja (tzv. feminizam iz nužde), čime se isti zapravo sužava i niveliše a indirektno i onemoćava putem nametnutih fraktura i proizvodnje novih, kontaminiranih „kultura“ sećanja.
Lepa Mlađenović, aktivistkinja koja se dvije decenije bori protiv nasilja, militarizma, a za ljudska prava i slobodu seksualnog opredeljenja.
Lepa Mlađenović
Ona na panelu će da predstavi sljedeće:
„Jedna ekipa feminističkih aktivistkinja u Srbiji su se napravile takvim u feminističkim jugoslovenskim susretima od 1987 do 1991. Nakon toga su bile snažno protiv režima koji je započeo rat, a posle protiv vlade koja se ne suočava sa zločinačkom istorijom. Za mene, jedna od ključnih vrednosti je otvoreni prostor Kako feministički pokret istražuje ideju i praksu ženske solidarnosti, i da li je uopće može biti u samoći i bez aktivnog slušanja, izgovaranja, dogovaranja, delovanja? Ovo je osvrt na istoriju ženskog pokreta kroz temu solidarnosti naspram društvenih nepravdi: Kako su aktivistkinje bile odgovorne dok su bile solidarne sa drugima obeleženim bolom/zločinom: Ženama kojima su potrebni uslovi za kretanje, Romkinjama iz naselja, Seoskim ženama, Albankama, Kineskinjama u našim gradovima, Ženama drugih etničkih imena, Ženama koje su preživele ratno nasilje ili egzil, incest ili seksualno nasilje, Lezbejkama, Kvir djevojkama, Djevojčicama iz ulice, i mnogim drugima….“
Dr Gordana Stojaković (1957) osnivačica je više ženskih organizacija (Novosadski ženski centar, Žensko putujuće pozorište, CikCak inicijativa, S.T.R.I.K.E, Alumnistkinje Rodnih studija). Rukovodi projektom Znamenite žene Novog Sada (1999-2013). U oviru projekta je u proteklih desetak godina prikupljena obima dokumentacija o istorijatu ženskog pokreta u Vojvodini, biografijama znamenitih žena. Diplomirala je na Prirodno matematičkom fakultetu – Odsek za turizam Univerziiteta u Beogradu (1980). Završila je specijalističke rodne studije na ACIMSI Centru za rodne studije Univerziteta u Novom Sadu (2005). Doktorirala sa temom Rodna prespektiva u novinama Antifašističkog fronta žena u periodu 1945-1953. godine (2011). Objavila je više publikacija među kojima su: Znamenite žene Novog Sada I (Novi Sad, 2001); Neda – jedna biografija (Novi Sad, 2002); Diskursne osobine privatne prepiske o knjizi Srpkinja njezin život i rad, njezin kulturni razvitak i njezina narodna umjetnost do danas (1909-1924) (Novi Sad, 2005); AFŽ Vojvodine 1942-1953 (Novi Sad, 2007); Skica za potret: Antifašistički front žena Vojvodine 1942-1953 (Novi Sad, 2011); Prilog za istoriju ženskog pokreta u Vojvodini i Srbiji u 19. i 20. veku (Novi Sad, 2011); Solidarnost ili lajkovanje: Dnevnik feministkinje o feminizmu i levici u Srbiji (1978-2007) (Beograd, 2011); Rodna perspektiva u novinama Antofašističkog fronta žena 1945-1953 (Novi Sad, 2012); Unutar oglašene ravnopravnosti polova: istraživanje o prostituciji u Novom Sadu (2010-2012) u: Prostitucija u Srbiji – jedno od mogućih lica (Novi Sad 2013); Žene u novim profesijama 1945-1950: pogled na svakodnevni život žena kroz štampu Antifašističkog fronta žena u: Politička upotreba prošlosti – o istorijskom revizionizmu na postjugoslovenskom prostoru (Novi Sad 2014) …
Dobitnica je Godišnjeg priznanja u oblasti ravnopravnosti polova koje dodeljuje Izvršno veće AP Vojvodine (2008).
Ona za panel “Istorija kroz ženski pokret – ženski pokret kroz istoriju” izdvaja sljedeće: „Govoriću o ženskom mirovnom aktivizmu kroz aktivnosti nacionalnih organizacija: Narodni ženski savez Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, Jugoslovenski ženski savez jer su svi imali mirovne sekcije i (ili) cilj inauguracija i očuvanje mira, a kasnije i o Jugoslovenskoj ligi žena za mir.. Važno je reći da su predstavnice ženskih organizacija Kraljevine SHS (Jugoslavije) imale zapaženu međunarodnu aktivnost koja je kulminirala Međunarodnom ženskom konferencija za mir i razoružanje pod patronatom Međunarodne alijanse za žensko pravo glasa koja je održana 15-17 maja 1931 u Beogradu. Govoriću o Antifašističkom frontu žena i Međunarodnoj Demokratskoj Fedraciji žena u kontekstu borbe za mir u svetu. Pokušaću da sažmem ogroman (na žalost nepoznat materijal) tako da ću se organičiti na period 1919-1948. Govoriću o nepoznatoj istoriji ženskog mirovnog aktivizma a pokušaću da pokažem fotografije žena koje su bile u prvim redovima te borbe. Paralelno ću zapisati neke podatke u vezi sa ženskim organizacijama i njihovim liderkama u BiH – posebno u Sarajevu takođe u periodu 1919-1940. recimo ko je prva delegatkinja muslimanskih ženskih organizacija na konresu Narodnog ženskog saveza Kraljevina SHS (1920) i sl.“
Milena Karapetrović je profesorica filozofije na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci. Objavila je knjige: Ona ima ime: o filozofiji i feminizmu, Banja Luka: Art-print i Udruženje žena “Lara” (2007) i Čežnja za Evropom (Filozofske osnove ideje Evrope i evropskog identiteta), Banja Luka: Filozofski fakultet/Artprint (2010). Predavačica je ili je bila na kusevima: Ontologija, Demokratija i ljudska prava, Pragmatistička filozofija, Rodne studije. Bila angažovana na CIPS master programu Rodne studije Univerzita u Sarajevu i učestvovala u organizaciji i predavanjima na četri Škole rodne ravnopravnosti na univerzitetima u Banjoj Luci i Istočnom Sarajevu. Saradnica je Fondacije “Lara” iz Bijeljine. Učestovala na javnim tribinama, skupovima, radionicama u BiH i regionu.
Iz njenog govora na panelu izdvajamo sljedeće:
„Talasi će tek doći…
Već i površan uvid u rad ženskih nevladinih organizacija u Bosni i Hercegovini pokazuje izuzetnu spremnost žena da podignu nivo svijesti o ženskim pravima, da se bore protiv nasilja nad ženama i da se založe za usvajanje odgovarajućih zakona koji će poboljšati položaj ovog dijela populacije. Ono što nam dalje pokazuju njihove aktivnosti generalno se može svesti na ocjenu da većina ovih organizacija, uz rijetke izuzetke, prvenstveno pokriva bitna pitanja rodne ravnopravnosti.
Svaki radikalniji govor o feminizmu, s jedne strane, bitno je ograničen neutralnim diskursom usljed saradnje sa institucijama i organima vlasti, a s druge strane, borbom za finasijski opstanak organizacija što je vezano za potrebu da se slijede ponekad neadekvatni programi međunarodnih fondacija. Kao dodatno ograničenje u društvu u kome sada živimo pokazuje se znatno veći uticaj tradicije i religije nego što je to bio slučaj prije tri decenije. Univerziteti, u nastojanju da se izbore sa vlastitim teškoćama u vremenu tranzicije, više oslikavaju društvo samo nego što dozvoljavaju slobodnu razmjenu misli i poticanje na društvene promjene.
Sve ovo bitno utiče da feminističko teoretisanje i djelovanje bude ponovo označeno kao ono čime se ne treba baviti, bilo da se proglašava već zastarjelim i prevaziđenim, bilo da se ponovo karakteriše kao nepoželjan element unutar društva, bilo da biva i dalje viđeno kao zabava dokonih žena. Upravo to otvara prostor razigravanju mizoginije koja nastoji ponovo učiniti besmislenim i nepotrebnim feminizam.
Vjerujem, da feminizam na bosanskohercegovačkom prostoru do sada nije nikad u većoj mjeri zatalasao društvo i da nove generacije feministkinja i feminista to tek treba da učine. Ne, neminovno u formi talasa koje nam je već pokazala feministička istorija i teorija, već možda u nekom novom obliku specifičnijem i primjerenijem za ovo područje.“
Ljubomirka- Ljupka Kovačević – rođena 1951. u Titogradu (sadašnja Podgorica) . Živim u Kotoru. Po obrazovanju psihološkinja. Jedna sam od osnivačica ANIME – Centra ze žensko i mirovno obrazovanje i koordinatorka sam ženskog i mirovnog programa . Anima je nastala iz otpora prema ratnim dešavanjima 1991.godine a formalno registrovana 1996. Od tada nastoji da da doprinos feminističkoj teoriji i praksi u Crnoj Gori, insistira na tranzicionoj pravdi, kažnjivosti svih zločina i da pruži psihosocijalnu podršku pojedincima/kama i grupama kojima je to potrebno.
Ponosna sam na dugogodišnji rad u Animi zbog kritičkog promišljanja koji njegujemo I nade da je moguće ostvariti viziju da se može živjeti u pravednijem , kritičnijem i ljudskijem društvu nego što je ovaj u kojemu živimo i djelujemo .
Na panelu Ljupka će da govori sljedeće:
O valovima feminizma – pogled iz Crne Gore
„Govorila bih ukratko o o feminizmu , o istorijskoj perspektivi feminizma I na koji način smo mi dio toga procesa. O političkoj i idejnoj osnovi feminizma ranije i danas. Problematizaciji načina organizovanja i uticaju „Drugog vala“ na današnji pokret u regionu. O prelamanju patrijarhata, nvoizacije u Crnoj Gori u kontekstu predpristupnih pregovora Crne Gore u EU. O kontinuitetu nesmjenjive vlasti, instrumentalizaciji žena i zloupotrebi feminističkih ideja kao i o otporu tim pojavama. O neminovnosti zadržavanja političnosti feminizma i mogućim načinima djelovanja. Sve pod sjenkom pitanja – šta je sa feminističkim vrijednostima i vizijama budućnosti ? Sa osnovnom porukom kroz citat Hane Arent : Izostajanje mišljenja – neodgovorna površnost ili beznadežna zbrkanost ili dopadljivo ponavljanje istina koje su postale prazne i lišene smisla – čini mi se jednom od najvažnijih karakteristika našeg vremena. Predlažem zato nešto veoma jednostavno: ništa više nego da mislimo ono što činimo“.“
Željka Jelavić, viša kustosica u Etnografskom muzeju u Zagrebu. Diplomirala etnologiju i sociologiju, magistrirala rodne studije. Područje profesionalnog rada je muzejska edukacija, a istraživački interesi usmjereni su antropologiji tijela i seksualnosti te feminističkoj antropologiji. Feministkinja, aktivistkinja, suosnivačica Centra za ženske studije u Zagrebu. Surađuje sa različitim ženskim grupama u zemlji i inozemstvu. Autorica niza izložbi, stručnih članaka te urednica knjiga i priručnika.
Željka Jelavić, 8.mart
Tea Hvala je spisateljica i organizatorica. Studirala je komparativnu književnost, sociologiju kulture i rodnih studija. Tea piše kolumne i eseje o lokalnom feminističkom aktivizmu, grassroots zauzimanju medija i javnog prostora, od kojih se većina može čitati na njenom blogu Prepih. Jedna je od voditeljica Sektor Z, jedine feminističke radio emisije u Sloveniji, te je sudjelovala u organizaciji međunarodnog feminističkog i queer festivala Rdeče Zore (Crvene zore) od 2002. do 2013. godine. Njena knjiga Rdečke razsajajo! (2011) je posvećena ovom festivalu. Njezin najnoviji zine se zove Stiff Smiles (2013).
Tea Hvala
